Informacje o samorządzie

Ogólne dane o samorządzie rejonu wileńskiego

Samorząd rejonu wileńskiego jest jednym z największych samorządów na Litwie. Powierzchnia rejonu wynosi 2129 kilometrów kwadratowych. Rejon jest podzielony na 23 gminy. Od północy, południa i wschodu otacza stolicę Litwy Wilno, z dobrze rozwiniętą infrastrukturą publiczną, biznesową i wiejską, jest w stanie rozwijać się harmonijnie i dynamicznie, przyciąga nowe inwestycje i zapewnia każdemu mieszkańcowi wysoką jakość życia i środowiska. Terytorium rejonu wileńskiego od wschodu graniczy z Republiką Białorusi, na północnym krańcu – z rejonami święciańskim i malackim, po stronie północno-zachodniej – rejon szyrwincki, od zachodu – rejon elektreński, na południowym zachodzie – rejon trocki i na południu – rejon solecznicki.

W rejonie wileńskim dominują miejscowości wiejskie (łącznie – 1163 wsie). Po sztucznym oddzieleniu miasta Wilna od rejonu wileńskiego jedynym miastem w rejonie pozostało miasto Niemenczyn, stanowiące odrębną gminę. Na terenie gminy znajdują się jeszcze 4 miasteczka – Bezdany, Mejszagoła, Mickuny i Szumsk. Liczba mieszkańców mieszkających we wsiach rejonu wileńskiego sięga 95 proc., podczas gdy na Litwie na wsi mieszka średnio 33 proc. ludności. Mieszkańców Wileńszczyzny cechuje gościnność, szczerość i swoistość – mają szczególne wielokulturowe tradycje, które są starannie pielęgnowane.

Ster władzy – w rękach kobiet                            

Na Litwie łącznie jest 60 samorządów Na mera jednego z największych i najbardziej wielonarodowych rejonów Litwy po raz piąty została wybrana Maria Rekść. Funkcję dyrektora Administracji Samorządu Rejonu Wileńskiego już czwartą kadencję pełni Lucyna Kotłowska.

Mieszkańcy

Rejon wileński liczy 107 337 mieszkańców (według danych Departamentu Ewidencji Ludności na 1 stycznia 2021 r.). Samorząd Rejonu Wileńskiego charakteryzuje się zróżnicowanym składem narodowym: 52,1% ogółu mieszkańców to Polacy, 32,5% – Litwini. Resztę stanowią Rosjanie – 8%, Białorusini – 4,2% oraz inne narodowości (Ukraińcy, Tatarzy, Żydzi). *

*Na podstawie danych Litewskiego Departamentu Statystyki ze Spisu ludności i mieszkań w 2011 r.

Krajobraz

Teren rejonu jest bardzo zróżnicowany. W zachodniej części rejonu znajduje się Wyżyna Auksztocka, w południowej części – Wyżyna Miednicka. Tutaj znajdują się najwyższe obszary Litwy – wzgórza Wysokie (Aukštojo), Józefowe (Juozapinė) i Krupowe (Kruopinė), które wznoszą się ponad 290 metrów nad poziomem morza. Tymczasem w środkowej i wschodniej części znajdują się doliny Wilii (Neries), Wilenki (Vilnelės) i Waki (Vokės). Dla północnej części rejonu są swoiste niziny.

Dziedzictwo

Rejon wileński jest bogaty w cenne krajobrazy, zabytki historyczne, architektoniczne, przyrodnicze, wsie etnograficzne. Ma to duży potencjał dla rozwoju usług turystycznych i rekreacyjnych na obszarach wiejskich. Zaletą jest duża lesistość terenu (36,8 proc.) oraz mnóstwo lasów dojrzałych. Największe masywy leśne znajdują się w okolicach Niemenczyna. Konieczna jest również ocena wpływu pobliskiej stolicy na liczbę przepływów turystycznych w rejonie wileńskim. Okręg wileński ma znaczny potencjał rekreacyjny, zwłaszcza na terenach parków regionalnych Oświe (Asveja) i Wilii (Neries), na niektórych obszarach podmiejskich. Właśnie parki regionalne i rezerwaty krajobrazowe Alioniai, Baravykinė, Kruopinė są bardzo cenne z punktu widzenia ochrony przyrody i rekreacji. Najcenniejsze kompleksy przyrodnicze są chronione w rezerwatach geomorfologicznych Grionai, Juozapinė, Kuosinė, Skersabaliai, rezerwatach hydrograficznych Kiena i Wilno, rezerwatach botanicznych Miedniki i Prawałas, rezerwacie ornitologicznym Papis.

Zamek w Miednikach. 2 km od granicy białoruskiej stoi największy zamek strażniczy na Litwie – zamek miednicki. Ma nieregularny kwadratowy kształt i powierzchnię 2 ha (z wałami ochronnymi i rowami – 6,5 ha). Stoi na skraju równiny, obok bagna. Wokół zamku znajdował się podwójny rów, a między rowami – drewniany mur. W narożniku muru obronnego stała pięciokondygnacyjna wieża, pośrodku muru południowego – kolejna, nieco mniejsza baszta. Jedna brama dolna z drugą basztą znajdowała się na murze wschodnim, druga – pośrodku muru zachodniego, a brama górna –  na murach północnym i południowym.

Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1385 roku, kiedy Krzyżacy zaatakowali okolice Oszmiany i próbowali okrążyć zamek Miednicki. Nie ma wątpliwości, że murowany zamek powstał przed końcem XV wieku. Gdzieś pod koniec XV w. na początku XVI w. drewniane budynki zamkowe spłonęły.

Zamek w Miednikach od 2004 r. jest oddziałem Muzeum Historycznego w Trokach. Środki na odbudowę zamku pozyskano z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, z których w latach 2010–2012 zrealizowano pierwszy etap odbudowy zamku w Miednikach. W 27-metrowej wieży mieści się muzeum z czterema salami wystawienniczymi.

Młyn-muzeum dworu w Lubowie został uznany za jeden z najlepszych przykładów zachowania dziedzictwa kulturowego Europy – otrzymał Nagrodę Dziedzictwa Kulturowego UE oraz nagrodę „Europa Nostra”.

Dwór w Borejkowszczyźnie. W pobliżu Wilna, przy starej drodze Wilno – Mińsk, we wsi Borejkowszczyzna znajduje się dworek z XIX wieku, w którym w latach 1853-1861 mieszkał poeta Władysław Syrokomla (prawdziwe nazwisko Ludwik Kondratowicz). Lata życia poety, spędzone we dworze w Borejkowszczyźnie, były najbardziej twórcze. To właśnie tutaj Władysław Syrokomla stworzył swoje dwadzieścia cztery dzieła, w tym jedno z jego najważniejszych dzieł – „Margier” (lit. „Margiris”) stało się symbolem walk litewskich z krzyżakami i pierwszym przewodnikiem turystycznym po Litwie. „…haniebny wstyd – nie godzi się nie znać ziemi, na której mieszkamy, albo co gorsza znać lepiej kraje obce niż własny.” W 1973 r., z okazji 150. rocznicy urodzin W. Syrokomli, we dworze w Borejkowszczyźnie otwarto izbę pamięci pisarza. Jego wystawa przedstawia życie i twórczość pisarza. Do ściany przymocowano tablicę pamiątkową. W 2011 r. odbudowano dwór w Borejkowszczyźnie. Obecnie działa tu Muzeum Władysława Syrokomli, biblioteka wiejska z czytelnią internetową oraz Centrum Informacji Turystycznej Rejonu Wileńskiego.

Zagroda w Borejkowszczyźnie jest ulubionym miejscem spotkań poetów Wileńszczyzny. Odbywa się tu wiosenne święto poezji, organizowane przez Centralną Bibliotekę Rejonu Wileńskiego oraz tradycyjne imprezy wileńskich poetów polskich „Maj nad Wilią”.

Odzwierciedlenia żywej historii

Rejon szczególnie słynie z palm. Palmy wileńskie – to na barwnym trzonie z jednej strony lub wokół suchej drewnianej łodygi mocno uwita barwna rózga, składająca się z kombinacji swoiście połączonych suszonych roślin o różnych kolorach, suszonych kwiatów, ufarbowanych wiórów, z kępką szarej lub ufarbowanej na zielono mietlicy jeziornej o długości mniej więcej półmetra i różnej grubości. Tradycyjne palmy wileńskie wito najczęściej przez łączenie jaskrawych kwiatków z wijącym się wzorem, przypominającym skręcony sznur, podczas gdy obecne są częściej szare lub pastelowe, a ich wzór jest komponowany w prostszy sposób. Tradycja tzw. palm wileńskich sięga czasów króla Kazimierza. Palmy, które dzisiaj widzimy, są unikalne na całym świecie. Palmy, dzięki staraniom słynnego artysty malarza Ferdynanda Ruszczyca (1870-1936), zyskały sławę i zostały sklasyfikowane jako małe dzieła sztuki ludowej. O tę tradycję trzeba dbać. Kolebką wicia palm jest wieś Krawczuny gminy Zujuny. Prawie wszystkie wioski tej gminy są nadal zamieszkane przez słynne palmiarki. Od 2000 roku działa Izba palm i Bytu.

Rejon wileński urzeka swoją przestrzenią kulturową – zabytkami architektury, wsiami etnograficznymi, zespołami folklorystycznymi, dorobkiem twórców ludowych i artystów zawodowych. Po zwiedzeniu rejonu wleńskiego na długo zapamięta się jego malownicze miejsca, wspaniałą przyrodę i obiekty dziedzictwa kulturowego.